Historia i teraźniejszość Wydziału Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu
Historia i teraźniejszość Wydziału Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu
Rodowód Wydziału Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu wywodzi się od istniejącej w latach 1870-1876 Wyższej Szkoły Rolniczej w Żabikowie pod Poznaniem, w której wykładano przedmiot Ogrodnictwo. W roku 1920 utworzono Uniwersytet Poznański i na jednym z jego wydziałów – Wydziale Rolniczo-Leśnym – powstała Katedra Ogrodnictwa. W roku 1951 nastąpiło oddzielenie Wydziału Rolniczo-Leśnego od Uniwersytetu Poznańskiego i utworzono Wyższą Szkołę Rolniczą z Oddziałem Ogrodnictwa. Wydział Ogrodniczy powołano 31 sierpnia 1956 roku. Pierwszym dziekanem Wydziału została Profesor dr h.c. Helena Nieć. W okresie 60 lat swojego istnienia Wydział podlegał nieustannym przemianom organizacyjnym. W roku utworzenia strukturę Wydziału tworzyło siedem katedr: Katedra Entomologii, Katedra Fitopatologii, Katedra Genetyki i Hodowli Roślin, Katedra Roślin Ozdobnych (w ramach której w roku 1961 powstał Zakład Dendrologii), Katedra Sadownictwa, Katedra Techniki Ochrony Roślin i Katedra Warzywnictwa oraz Zakład Technologii Warzyw i Owoców, który w roku 1959 przekształcony został w Katedrę. W 1962 roku jednostka ta weszła w struktury nowotworzonego Wydziału Technologii Rolno-Spożywczej jako Katedra Technologii Warzyw i Owoców. W miarę rozwoju Wydziału Ogrodniczego powoływano kolejne jednostki: w roku 1961 Katedrę Uprawy i Nawożenia Roli, w roku 1962 Katedrę Biologii Nasion i Nasiennictwa oraz Katedrę Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw Ogrodniczych, w roku 1967 Studium Wiejskiego Gospodarstwa Domowego.
W roku 1970 po przemianowaniu Wyższej Szkoły Rolniczej w Akademię Rolniczą na Uczelni zlikwidowano katedry, a w ich miejsce powołano instytuty. I tak na Wydziale Ogrodniczym z Katedr Roślin Ozdobnych, Sadownictwa i Warzywnictwa powstał Instytut Produkcji Ogrodniczej, z Katedr Botaniki i Fizjologii Roślin przeniesionych z Wydziału Rolniczego – Instytut Przyrodniczych Podstaw Produkcji Roślinnej, a z Katedr Entomologii, Fitopatologii i Techniki Ochrony Roślin – Instytut Ochrony Roślin. Równocześnie z Wydziału Ogrodniczego na Wydział Rolniczy przeniesiono Katedrę Genetyki i Hodowli Roślin, Katedrę Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw Ogrodniczych oraz Katedrę Uprawy i Nawożenia Roli. W tym samym czasie zlikwidowano Katedrę Biologii Nasion i Nasiennictwa, a pracowników włączono do Katedry Warzywnictwa. W roku 1974 przeniesiono z Wydziału Rolniczego i przyłączono do Instytutu Produkcji Ogrodniczej Zespół Naukowo-Dydaktyczny Nawożenia Upraw Ogrodniczych, przekształcony w 1982 roku w Zakład Nawożenia Roślin Ogrodniczych. W roku 1981 rozwiązano instytuty i ponownie utworzono katedry: Katedrę Botaniki, Katedrę Entomologii, Katedrę Fitopatologii, Katedrę Fizjologii Roślin, Katedrę Metod Ochrony Roślin, Katedrę Nasiennictwa i Szkółkarstwa Ogrodniczego, Katedrę Roślin Ozdobnych, Katedrę Sadownictwa i Szkółkarstwa.
W kolejnych latach Wydział powiększył się o Katedrę Terenów Zieleni (1990), Katedrę Nauk Społecznych (1991), Katedra Nawożenia Roślin Ogrodniczych (1993), Katedrę Ochrony i Kształtowania Środowiska (1994).
W 2003 roku z pracowni istniejącej początkowo przy Katedrze Sadownictwa, a następnie przy Katedrze Warzywnictwa utworzono samodzielną Pracownię Komputerową.
W roku 2005 z dotychczasowych zakładów Katedry Nasiennictwa i Szkółkarstwa Ogrodniczego utworzono dwie samodzielne katedry – Katedrę Dendrologii i Szkółkarstwa oraz Katedrę Nasiennictwa Ogrodniczego. Natomiast Katedrę Nauk Społecznych w roku 2006 włączono w strukturę nowopowstałego Wydziału Ekonomiczno-Społecznego.
W roku 2008 roku nazwę Uczelni zmieniono na Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu. Dwa lata później, w roku 2010, dokonano również zmiany nazwy Wydziału Ogrodniczego na Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu. W roku 2011 dokonano zmian nazw trzech katedr: Katedry Nasiennictwa Ogrodniczego na Katedrę Nasiennictwa, Katedry Nawożenia Roślin Ogrodniczych na Katedrę Żywienia Roślin oraz Katedry Kształtowania Terenów Zieleni na Katedrę Kształtowania Terenów Zieleni i Architektury Krajobrazu. W tym samym roku zlikwidowano Katedrę Entomologii i Katedrę Ochrony i Kształtowania Środowiska, a w ich miejsce powołano Katedrę Entomologii i Ochrony Środowiska.
W roku 2013 nastąpiły dalsze zmiany organizacyjne Wydziału. W miejsce dwóch katedr – Katedry Fitopatologii i Katedry Nasiennictwa utworzono Katedrę Fitopatologii i Nasiennictwa. Ponadto zlikwidowano Katedrę Metod Ochrony Roślin, a pracownicy zasilili kadrę Katedry Entomologii i Ochrony Środowiska.
W dniu 31 grudnia 2015 roku w skład struktury Wydziału Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu wchodziło 10 katedr: Katedra Botaniki, Katedra Dendrologii i Szkółkarstwa, Katedra Entomologii i Ochrony Środowiska, Katedra Fitopatologii i Nasiennictwa, Katedra Fizjologii Roślin, Katedra Roślin Ozdobnych, Katedra Sadownictwa, Katedra Terenów Zieleni i Architektury Krajobrazu, Katedra Warzywnictwa oraz Katedra Żywienia Roślin. Na Wydziale zatrudnionych jest 90 nauczycieli akademickich (w tym 15 nauczycieli z tytułem profesora, 23 doktorów habilitowanych, 50 doktorów i 2 magistrów) oraz 40 pracowników nie będących nauczycielami.
Od samego początku istnienia Wydziału do chwili obecnej realizowane są studia na kierunku Ogrodnictwo. Studia te mają profil ogólnoakademicki i są realizowane w formie stacjonarnej (dawniej dziennej) i niestacjonarnej (dawniej zaocznej). Przez bardzo długi okres czasu były realizowane jako studia dwustopniowe, następnie od roku akademickiego 2001/2002 jako jednolite studia magisterskie, a od roku 2006/2007 są realizowane jako studia dwustopniowe. Obecnie na kierunku Ogrodnictwo studia pierwszego stopnia są realizowane w ramach czterech specjalności: Ogrodnictwo ogólne (od roku 1998/1999), Hodowla roślin i nasiennictwo (od roku 1997/1998), Kształtowanie terenów zieleni (od roku 1998/1999) i Ochrona roślin ogrodniczych (od roku 2006/2007). Na stacjonarnych studiach drugiego stopnia od roku 2008/2009 absolwenci wszystkich specjalności pierwszego stopnia mogą wybierać program jednej z ośmiu grup magisterskich: Rośliny ozdobne, Sadownictwo, Warzywnictwo, Nasiennictwo i szkółkarstwo, Ochrona roślin, Żywienie i biologia roślin, Architektura ogrodów oraz Kształtowanie i ochrona krajobrazu. Na studiach niestacjonarnych istnieje możliwość wyboru jednej z dwóch grup magisterskich: Ogrodnictwo ozdobne oraz Produkcja owoców i warzyw. Od 1997 roku na kierunku ogrodnictwo prowadzone są studia anglojęzyczne stacjonarne drugiego stopnia o specjalności Plant Breeding, Seed Science and Technology. Dotychczas studia te ukończyło około 150 studentów zagranicznych, głównie z Chińskiej Republiki Ludowej.
W roku 2006 na Wydziale utworzono nowy kierunek Architektura Krajobrazu na studiach pierwszego stopnia, a w roku 2009 na studiach drugiego stopnia.
Najnowszym kierunkiem utworzonym na studiach pierwszego i drugiego stopnia w roku 2013 jest Medycyna roślin. Kandydaci na studia drugiego stopnia mają do wyboru trzy grupy magisterskie: Ochrona lasu, Ochrona roślin ogrodniczych i Ochrona roślin rolniczych.
Ważnym elementem studiów są praktyki zawodowe, które studenci odbywają w Stacji Doświadczalnej Marcelin w Poznaniu, Rolniczo-Sadowniczym Gospodarstwie w Przybrodzie i Zakładzie Doświadczalno-Dydaktycznym Arboretum Leśne w Zielonce oraz w gospodarstwach demonstracyjnych Wojewódzkiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego.
W 1997 roku przy Wydziale Ogrodniczym zostało utworzone z inicjatywy ówczesnego Dziekana prof. dr hab. Mikołaja Knaflewskiego Studium Doktoranckie. Jego kierownikami byli kolejno prof. dr hab. Marian Gapiński (do 2003), prof. dr hab. Mikołaj Knaflewski (do 2009) i prof. dr hab. Włodzimierz Breś (do chwili obecnej). W latach 2006-2015 Rada Wydziału Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu nadała stopień doktora nauk rolniczych w zakresie ogrodnictwa 64 słuchaczom Studium. Obecnie istnieje możliwość realizacji pracy doktorskiej w zakresie: Podstaw biologicznych i agrotechnicznych ogrodnictwa, Ochrony środowiska przyrodniczego i Kształtowania terenów zieleni. Tematyka badawcza, w jakiej realizowane są prace doktorskie na naszym Wydziale jest bardzo szeroka i obejmuje zagadnienia z różnych dziedzin. Ogólnie można ująć ją w kilku grupach tematycznych: wpływ warunków środowiska i zabiegów agrotechnicznych na wzrost, kwitnienie i plonowanie; optymalizacja nawożenia roślin warzywnych w glebie i podłożach; wpływ niektórych czynników, a w szczególności podłoża na plonowanie grzybów uprawnych; epidemiologia i biologiczne podstawy ochrony roślin; rozmnażanie roślin; mechanizmy reakcji obronnych roślin na biotyczne i abiotyczne czynniki stresowe; badania florystyczne i nad zmiennością roślin; waloryzacja terenów zieleni i krajobrazu; waloryzacja i ochrona zbiorników wodnych.
Na Wydziale prowadzone są również studia podyplomowe. W latach 1969-1990 działało Podyplomowe Studium Ochrony Roślin, a w roku 2005 powołano Podyplomowe Studium Produkcji Grzybów Jadalnych i Leczniczych (zrealizowano 2 edycje) oraz Studium Podyplomowe Architektury Krajobrazu, w ramach którego została zakończona obecnie 6 edycja.
W okresie ostatnich 20 lat duże znaczenie miał udział Uczelni w projektach dydaktycznych TEMPUS, SOCRATES-ERASMUS, ERASMUS i ERASMUS+. Uczestnictwo w tych projektach przyczyniło się do opracowania uczelnianego systemu oceny jakości kształcenia, odbycia zagranicznych staży zawodowych przez wielu pracowników, wdrożenia Europejskiego Systemu Transferu Punktów, niezbędnego do współpracy z uczelniami europejskimi i wymiany studentów. Od roku akademickiego 1998/99 corocznie kilku studentów Wydziału realizuje jeden lub dwa semestry studiów na uczelniach zagranicznych. Natomiast dzięki programowi dydaktycznemu MostAR studenci mogą rozwijać swoje zainteresowania naukowe poza macierzystą uczelnią.
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu w pełni zabezpiecza infrastrukturę dydaktyczną na potrzeby kształcenia studentów Wydziału Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu. Infrastruktura zapewnia realizację zajęć laboratoryjnych, szklarniowych, a także pokazowych w obiektach własnych Wydziału (m.in. Stacja Doświadczalna w Marcelinie wraz z kompleksem szklarniowym, kolekcje roślin ozdobnych drzewiastych i zielnych) oraz Uczelni (Rolniczo-Sadownicze Gospodarstwo Doświadczalne w Przybrodzie, Ogród Dendrologiczny). Studenci kształcą się w 20 salach wykładowych i w 38 salach ćwiczeniowych – seminaryjnych, laboratoryjnych, pracowniach komputerowych, pracowni malarstwa, rysunku i rzeźby i pracowni urbanistycznej. Wydział posiada ponadto własna bibliotekę (filia Biblioteki Głównej) kolekcje dydaktyczne roślin ozdobnych – drzewiastych i zielnych oraz szklarnie i tunele foliowe. Studenci korzystają również z nowoczesnego obiektu Centrum Kultury Fizycznej. Ponadto mogą rozwijać swoje zainteresowania naukowe, uczestnicząc w pracach kół naukowych.
Koło Naukowe Ogrodników istnieje na Wydziale od roku 1958. Funkcję opiekuna Koła kolejno pełnili: dr Władysław Oszkinis (od 1962), prof. dr hab. Stefan Białobok (od 1966), doc. dr hab. Bolesław Sękowski (od 1970), dr Tadeusz Baranowski (od 1981), dr Stanisława Szczepaniak (od 1992), dr Marek Bunalski (od 2001), dr Michał Szklarz (od 2003) i dr Marcin Kolasiński (od 2014 do chwili obecnej). Prężna aktywność studentów zaowocowała powstaniem w ramach Koła: Sekcji Informatycznej (2003), Sekcji Florystycznej (2004), Sekcji Architektury Krajobrazu (2006). Opiekunem Sekcji Informatycznej jest dr Włodzimierz Krzesiński. W ramach sekcji prowadzone są kursy programowania komputerowego. Efektem pracy było powstanie kilku programów komputerowych przydatnych dla ogrodników oraz dla studentów kierunku Ogrodnictwo. Sekcja Florystyczna pod opieką dr Agnieszki Krzymińskiej za najważniejsze cele obrała prowadzenia badań naukowych, tworzenie kompozycji z roślin oraz warsztaty w terenie. Studenci z Sekcji Florystycznej pomagają w tworzeniu wystaw tulipanów, lilii i chryzantem odbywających się w Palmiarni Poznańskiej. Opieki nad Sekcją Architektury Krajobrazu podjęła się dr hab. inż. arch. Elżbieta Raszeja. Sekcja ta za główne cele działalności przyjęła: prowadzenie prac naukowych, inwentaryzacji i waloryzacji zasobów krajobrazu, a także prac projektowych takich jak renowacja zabytkowych założeń ogrodowych i parkowych oraz rewitalizacja krajobrazów historycznych.
W 2012 roku Sekcja Architektury Krajobrazu została przekształcona w Koło Naukowe Architektury Krajobrazu. Członkowie Koła wykonują prace projektowe, biorą udział w obozach naukowych, wyjazdach studialnych, konferencjach, konkursach projektowych polskich i zagranicznych, organizują warsztaty, prelekcje, dyskusje i wystawy. Koło współpracuje ze stowarzyszeniami oraz samorządami lokalnymi, realizując różnorodne działania mające na celu kształtowanie i ochronę krajobrazu.
Koło Naukowe Botaników powstało w 2000 roku z inicjatywy studentów wydziałów: Ogrodniczego, Rolniczego oraz Hodowli i Biologii Zwierząt. Opiekunem Koła został dr Wojciech Antkowiak (do 2009), a następnie dr Aneta Czarna. Od początku swej działalności członkowie Koła byli czynnie zaangażowani w popularyzację idei ochrony przyrody współorganizując i uczestnicząc w międzyuczelnianych letnich obozach naukowych, które mają na celu między innymi tworzenie ścieżek przyrodniczych i opracowywanie przewodników po tych ścieżkach, które są ogólnie dostępną formą edukacji proekologicznej.
Działalność naukowo-badawcza prowadzona na Wydziale Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, bardzo rozległa i szczegółowo scharakteryzowana w opisie katedr, dotyczy:
• opracowania i doskonalenia metod produkcji warzyw i grzybów o walorach prozdrowotnych z uwzględnieniem postępu biologicznego i ochrony środowiska,
• wpływu zabiegów agrotechnicznych oraz stanowiska na plonowanie, jakość owoców oraz ich zdolność przechowalniczą,
• rozmnażania, uprawy i wykorzystania roślin ozdobnych uprawianych pod osłonami i w gruncie,
• oceny materiałów wyjściowych do hodowli roślin, jej metod oraz produkcji i poprawy jakości materiału siewnego,
• doskonalenia przyjaznych środowisku metod nawożenia gleb i podłoży oraz odżywiania roślin ogrodniczych,
• epidemiologii chorób roślin i grzybów uprawnych oraz biologii i diagnostyki patogenów,
• roślin drzewiastych, ich znaczenia i wpływu na środowisko, aklimatyzacji, udoskonalania metod rozmnażania i uprawy oraz wzbogacania puli genowej,
• fizjologii reagowania roślin na czynniki stresowe i niekorzystne warunki środowiska,
• kształtowania krajobrazu i terenów zieleni miejskiej,
• waloryzacji i oceny wartości przyrodniczej naturalnych i przekształconych ekosystemów Polski na tle Europy, z uwzględnieniem elementów biologicznych, morfologicznych i fizykochemicznych,
• biologii, systematyki i zmienności wybranych taksonów roślin ze szczególnym uwzględnieniem gatunków rzadkich i chronionych, ekologii glonów planktonowych oraz oceny bioróżnorodności ekosystemów lądowych i wodnych na poziomie florystycznym i fitocenotyczno-krajobrazowym.
Pracownicy Wydziału prowadzą od lat aktywną współpracę z krajowymi ośrodkami naukowo-badawczymi – Instytutem Ogrodnictwa w Skierniewicach, Instytutem Dendrologii PAN w Kórniku, Instytutem Genetyki Roślin PAN w Poznaniu, Instytutem Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu, Instytutem Ochrony Roślin w Poznaniu, Instytutem Technologiczno-Przyrodniczym w Warszawie, Instytutem Fizyki Molekularnej PAN w Poznaniu, Centralnym Ośrodkiem Badania Odmian Roślin Uprawnych w Słupi Wielkiej, Politechniką Poznańską, Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytetem Zielonogórskim, Akademią Medyczną w Lublinie i in.. Wynikiem tej współpracy są liczne publikacje, granty, wdrożenia, a także wspólnie organizowane konferencje
Współpraca naukowa z partnerami zagranicznymi również zaowocowała publikacjami. Pracownicy Wydziału prowadzili lub prowadzą współpracę z naukowcami m.in. z Florida State University, Michigan State University, University of Georgia, Humboldt University w Berlinie, Catholic University of Leuven w Belgii, University of Porto w Portugalii, University of Pretoria w Republice Południowej Afryki, International Allelopathy Foundation, National Museum of Natural History w Sofii, Royal Botanic Gardens (Kew Garden) w Londynie, Ogrodem Botanicznym we Lwowie, Charles University w Pradze, Instytutem Botaniki w Sankt Petersburgu, Fürst-Pückler-Park w Bad Muskau (Niemcy) Ważnym elementem umiędzynarodowienia działalności Wydziału są również studia anglojęzyczne prowadzone nieprzerwanie od 1997 roku.
Z dniem 1 września 2020 roku, z połączenia jednostek Wydziału Rolnictwa i Bioinżynierii oraz jednostek Wydziału Ogrodnictwa i Architektury Krajbrazu, powstał Wydział Rolnictwa, Ogrodnictwa i Bioinżynierii.
Połączenie dotychczasowych dwóch wydziałów w jeden jest konsekwencją poączenia dyscypliny rolnictwo i dyscypliny ogrodnictwo w jedną dyscyplinę o nazwie rolnictwo i ogrodnictwo.